Op vrijdag 7 september organiseerde het bisdom van Breda een Antoniusacademie over ouderen en (vrijwillige) arbeid. In recente jaren zijn in verschillende parochies in het bisdom van Breda ouderenprojecten gestart voor en met oudere mensen. In deze bijeenkomst van de Antoniusacademie ging het niet om economische of sociaal-politieke vraagstukken, maar over de voortdurende bijdrage van oudere mensen aan de gemeenschap.
De samenstelling van de Nederlandse samenleving verandert. Het aandeel van ouderen neemt toe ten opzichte van de totale bevolking. Nederland telde eind 2010 ruim 2,6 miljoen 65-plussers (15,6% van de totale bevolking), waarvan bijna 800.000 80-plussers. In 2040 groeit het aantal ouderen (65+) tot 25,6% van de bevolking, dat zijn 4,6 miljoen mensen. (Bron: CBS)
De vraag die deze Antoniusacademie wilde beantwoorden was: wat is de drijfveer van ouderen voor voortdurende inzet ten behoeve van de gemeenschap? Participatie, deelname aan de samenleving, is een van de kernwaarden van de sociale leer van de Kerk. Deze vraag werd in de Antoniusacademie verkend met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en met ouderen zelf.
Deelnemers
Aan deze Antoniusacademie namen deel:
- Mevrouw Ria Knipscheer, bestuurslid van de regionale zonnebloem Breda
- De heer Jan van der Ent, adviseur van de Sesamacademie, een maatschappelijk adviesbureau met adviseurs (55+) die hun kennis en ervaring belangeloos inzetten om vrijwilligersorganisaties te ondersteunen op het gebied van bestuurlijke en organisatorische vraagstukken
- De heer Wim Zeegers, kerkelijk vrijwilliger
- De heer Jan Damen en mevrouw Mieke Stroop, van het ouderenproject in het kader van de Diaconale Stad Roosendaal
- De heer Johan van den Broek, van Tools to work (voorheen Derde Wereld Werkplaats) dat kwaliteitsgoederen reviseert voor kleinschalige projecten in ontwikkelingslanden
- Diaken Fred van Iersel, diocesaan functionaris voor de sociale leer van de Kerk
De Antoniusacademie vindt plaats op uitnodiging van de bisschop. Bisschop Liesen was aanwezig bij het gesprek en sprak een slotwoord. De heer Bob van Geffen, medewerker van het bisdom, leidde het gesprek.
Verschillende drijfveren
“Veel ouderen van nu hebben van huis uit geleerd om zich in te zetten voor de gemeenschap,” vertelde Ria Knipscheer, die de serie statements opende waarmee het gesprek aanving. “Daarnaast haalt een vrijwilliger zelf ook veel uit het werk, zoals sociale contacten, plezier met de overige medewerkers, gebruik van talenten, erbij horen, dankbaarheid en waardering.” Ze gaf ook aan dat de ‘nieuwe’ ouderen meer reizen, sporten, of voor hun werkende kinderen oppasopa of -oma zijn. “Gelukkig zijn er mensen die het allemaal tegelijk doen. Het is een mentaliteit, ik wil iets doen voor mijn medemens, ofwel ik kan niet stilzitten.”
Talenten
Wim Zeegers, kerkelijk vrijwilliger, zei over zijn drijfveer. “Het vrijwilligerswerk zit bij mij waarschijnlijk in de genen. Mijn beide ouders en ook mijn grootvaders deden al vrijwilligerswerk.” De tachtigjarige vertelde hoe hij als kleine jongen misdienaar was. Daarna volgde een hele reeks vrijwilligersfuncties, zowel in kerkelijk verband als daarbuiten. "Eerlijkheidshalve moet ik daarbij opmerken, dat ik, nu ik er achteraf over nadenk, er lang niet altijd bij stilstond dat ik dit vrijwilligerswerk ten behoeve van de gemeenschap deed. Plezier in het vrijwilligerswerk was doorslaggevend. Zelfs de Bijbellezing over de talenten die je niet onder de korenmaat moet zetten, en het gebruiken van de talenten door de dienaren bij afwezigheid van de meester, deden bij mij in elk geval geen lichtje gaan branden.”
Ouder worden: gave en opgave
De bisdombedevaart naar Padua en Assisi (2011), waar hij zich samen met zijn vrouw als vrijwilliger voor inzette, had als thema ‘Wat wilt Gij dat ik doe?’. Wim Zeegers: “Tijdens de bedevaart werd ons gevraagd over deze vraag na te denken. Ik kwam daardoor tot de conclusie, dat ‘gave’ ook een ‘opgave’ inhoudt. Je krijgt talenten, je krijgt de gave van een goede gezondheid. Natuurlijk mag je hier zelf van genieten en er blij om zijn, maar ‘gedeelde vreugd is dubbele vreugd’ dus voor mij is het eigenlijk normaal om anderen hierin te laten delen.” Later in het gesprek grapt hij: “Probleem is wel dat je zelf kunt denken: het gaat nog goed, ik ga lekker door. En dat een ander denkt: het wordt tijd dat-ie ophoepelt, want hij zit me in de weg!”
Nieuwe vrijwilligers
In de overige statements en in het daaropvolgende gesprek kwamen enkele uitdagingen naar voren. Onder meer de uitdaging hoe nieuwe vrijwilligers te vinden. Jan van der Ent, adviseur van de Sesamacademie, gaf aan dat de Sesam adviseurs van vrijwilligersorganisaties vaak juist die vraag krijgen.
Ondertussen investeren organisaties in manieren om jongeren kennis te laten maken met vrijwilligerswerk. Bijvoorbeeld door een maatschappelijke stage, waarvoor de Diaconale Stad Roosendaal het ‘maatjesproject’ voor jongeren en ouderen ontwikkelde. En ook bij de werkplaats van Tools to work maken jongeren kennis met het vrijwilligerswerk. Johan van den Broek lichtte toe dat er een harde kern van oudere vrijwilligers is, en dat er ook een groep vrijwilligers is die in een traject naar werk of scholing of sociale activering zit.
‘De’ oudere bestaat niet
Er is een diversiteit aan motieven van ouderen voor (voortgaande) inzet voor de gemeenschap, en de mate waarin men dat als vanzelfsprekendheid ervaart verschilt eveneens. “’De’ oudere bestaat niet,” gaf diaken Fred van Iersel aan. Er zijn ouderen die gelukkig oud worden, maar er zijn ook ouderen die vereenzamen, die onvoldoende weten deel te nemen aan de samenleving, die het niet lukt een zinvolle rol te vervullen, die worstelen met zingevingsvragen en eindigheid.
Participatie en solidariteit
De functionaris voor de sociale leer van de Kerk haalde een rapport aan over ouderen van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Aan de hand daarvan wees hij op enkele fundamentele principes van de sociale leer van de Kerk, zoals de waarde van het deelnemen aan de samenleving (participatie), en solidariteit binnen generaties en tussen generaties. Hij vestigde de aandacht onder meer op lager opgeleide ouderen die moeilijk toegang vinden tot sociale voorzieningen, en op zingevingsvragen bij ouderen. Daarbij zullen nieuwe ouderen vaker dan hun voorgangers onkerkelijk zijn.
Bisschop Liesen, tot slot, bedankte de deelnemers voor hun deelname. Hij onderstreepte het belang van de band tussen de verschillende generaties en gaf aan dat de waardigheid van de mens niet gekoppeld is aan de arbeidzame inzet in leeftijd tussen 18 en 65.
Ronde tafel conferentie
De Antoniusacademie is een forum waar mensen uit Kerk en samenleving op uitnodiging van de bisschop van Breda bij elkaar komen om een thema uit de sociale leer van de Kerk nader uit te werken en uit te dragen. De bijeenkomsten vinden plaats in de ontmoetingsruimte van de H. Antoniuskathedraal.
De Antoniusacademie is een ronde tafel conferentie om de visies op een vraagstuk zo goed mogelijk uit te wisselen. Deelnemers worden gevraagd om vanuit hun werksfeer een statement voor te bereiden over de voorliggende vraag. De statements worden in enkele rondes bevraagd en toegelicht. Elke deelnemer brengt zo zijn of haar informatie in, en doet nieuwe informatie op.
Een boodschap voor rijk en arm
De heilige Antonius (12e-13e eeuw) is de patroonheilige van de kathedraal in Breda. De heilige Antonius had in zijn tijd veel oog voor het leven en de ontplooiingskansen van individuele armen. Hij kwam voor hen op in zijn prediking én door zijn concrete voorbeeld. Antonius had ook zorg voor rijken en machtigen, namelijk dat zij door zijn prediking op hun beurt evenzeer oog zouden krijgen voor het leven van de kleinen en hen als mens, naar Gods beeld geschapen, zouden herkennen en erkennen.
