Op dinsdag 20 mei vond in Sint Willebrord de derde in een reeks van drie studiedagen plaats voor pastorale beroepskrachten van het bisdom Breda. Op deze dag stond ‘de beste principes van leiderschap’ in de missionaire parochie centraal. Twee gastsprekers benaderde dit thema en er was gelegenheid om hierover met elkaar van gedachten te wisselen en concreet aan de slag te gaan.
Vrede
De studiedag begon met een gezamenlijke eucharistieviering in de H. Willibrorduskerk. In het Evangelie van de dag vertelt Jezus over zijn vrede. Vicaris-generaal Norbert Schnell celebreerde de viering en memoreerde in zijn homilie wat paus Leo XIV erover zei tijdens diens eerste toespraak als paus. Jezus brengt een ontwapenende vrede. Het is diezelfde vrede die zijn leerlingen brengen wanneer zij eropuit trekken. “Vrede aan dit huis”. Niet altijd wordt deze vrede aanvaard, maar gelovigen wordt steeds gevraagd ervan te getuigen.
Missie van de Kerk
Norbert Schnell hield ook de eerste inleiding van het inhoudelijke programma. Hij blikte terug op enkele hoofdlijnen die het bisdom herkent in de samenleving. Schnell benadrukt dat we leven in een nieuwe tijd, waarin de vanzelfsprekendheid van het katholieke leven is verdwenen. Het “roomse leven”, waarin kerk, school en gezin vanzelf met elkaar verweven waren, is verleden tijd. Vandaag staat niet meer God, maar het individu centraal. Dat vraagt om een missionaire kerk die mensen uitnodigt en opzoekt, in plaats van afwacht.
De missie van de kerk blijft: mensen tot leerlingen van Jezus maken. “Dat vraagt om een cultuurverandering. Waar priesters vroeger volautomatisch benaderd werden, moeten ze nu actief “erop uit trekken”. Daarbij zijn drie sleutels cruciaal: evangelisatie, de kracht van de heilige Geest en een nieuw verstaan van leiderschap.”
Schnell gebruikt het beeld van de Kerk als “lichaam van Christus”, waarin alle gelovigen, met hun gaven en charisma’s, vanuit hun “gemeenschappelijk priesterschap” bijdragen aan die ene missie: “gaat uit over de hele wereld”.
Randvoorwaarden scheppen
Tom Koot is consultant bij xpand en spreekt als tweede inleider van de dag over leiderschap als een persoonlijke roeping binnen de missionaire parochie. Hij benadrukt dat leiderschap begint bij innerlijke reflectie, verantwoordelijkheid nemen en een dienende houding ten opzichte van God en mensen. Vanuit zijn eigen geloofsreis, geïnspireerd door een boek over bekering en een levendige parochie in Canada, legt hij uit hoe geloof en leiderschap samenkomen. Leiders worden niet slechts benoemd, maar geroepen. De parochie speelt hierin een faciliterende rol door randvoorwaarden te scheppen waarin mensen hun roeping kunnen ontdekken en ontwikkelen.
Koot stelt dat geestelijke vorming, cultuurverandering en leiderschapsoverdracht essentieel zijn om gelovigen actief te betrekken. Het gaat om liefdevolle relaties binnen de gemeenschap (agape), een duidelijke missie en visie, en om toerusting van vrijwilligers met passende taken, vaardigheden en begeleiding. Sleutels hierbij zijn: mensen persoonlijk aanspreken op hun talenten, een cultuur van gebed en ontmoeting opbouwen, en leiderschap delegeren op een manier die inspireert en ondersteunt.
Belong, believe & behave
Tom Koot benadrukt het belang van het ’to belong, to believe, to behave’-principe: mensen eerst het gevoel geven erbij te horen, dan pas verdiepen in geloof en gedrag. Een missionaire parochie creëert ruimte voor mensen om geraakt te worden en te groeien in leiderschap. Leiderschap is geen macht, maar dienstbaarheid: het werk van de Heilige Geest door mensen heen. Koot sluit af met het idee dat leiderschap niet alleen gevormd, maar ook ontvangen wordt als genade.
Iedereen moet zich opnieuw de vraag stellen: “Wat vraagt U van mij?” Zelfs wie zijn hele leven al trouw naar de kerk ging, wordt uitgedaagd opnieuw leerling van Christus te worden.
Pastoor Dick van Klaveren uit Gouda is de derde spreker. Hij roept op tot een radicale omslag: van kerk als instituut naar kerk als beweging. Centraal staan Christus, gemeenschap en missie. De kerk moet niet alleen behouden wat was, maar vooral ruimte scheppen voor wat komt. Dat vraagt moed, bekering en leiderschap van iedereen.
Alles begint met een heroriëntatie op de Heer. De kerk moet zich opnieuw verbinden met Jezus Christus, bij wie het begonnen is en bij wie het zal eindigen. Iedereen moet zich persoonlijk afvragen: “Wat vraagt U van mij?” Deze spirituele herbronning vormt het fundament. Het is geen vrijblijvende stap: ook wie zijn hele leven al in de kerk is, moet zich opnieuw als leerling van Christus positioneren. Geloven is een relationele weg: je blijft leren, groeien en verdiepen.
Evangelisatie is volgens Van Klaveren daarom een opdracht voor álle gelovigen, niet alleen voor enkelen in de parochie. De kerk krimpt, en dat is een teken van ziekte, niet van gezonde verandering. Nieuwe vormen worden gezocht: open kerken in winkelstraten, kaarsjes op de markt, laagdrempelige ontmoetingen die mensen raken. Maar dit vraagt ook voorbereiding en vervolg: mensen binnenhalen is één, hen verder brengen is iets anders. Evangelisatie vereist creativiteit, durf en samenwerking.
Tegelijk is er behoefte aan een herkenbare, veilige plek waar mensen kunnen groeien in geloof. Denk aan een dorpsgemeenschap of parochie als een speeltuin: afgebakend, veilig en vol ruimte om te ontdekken, fouten te maken, en te ontwikkelen. Een veilige thuisbasis geeft stabiliteit aan een gemeenschap die zich opnieuw moet uitvinden.
Ook zijn er “poorten” nodig: toegankelijke plekken waar mensen eenvoudig de kerk binnen kunnen komen. Een welkomstteam is niet slechts een formaliteit, maar een uitdrukking van vreugde en verlangen om geloof samen te vieren. Poorten kunnen fysiek of digitaal zijn, maar altijd gastvrij, aldus de pastoor.
Pastoor van Klaveren stelt dat het oude model van een klein pastoraal team niet meer werkt. Daarom is er een breder parochieteam gevormd van bekwame, vaak jonge leken met hart voor missie. Deze mensen zijn er overal, maar worden vaak tegengehouden door de kerkstructuren die we hebben geërfd. Zij geven nu samen richting aan het pastoraat, in samenwerking met het pastoraal team.
Hospice en kas: Spanningsveld van de huidige kerk
De kerk zit in een spanningsveld: het geërfde model brokkelt af (het hospice), terwijl tegelijkertijd nieuwe initiatieven (de kas) beginnen te bloeien. Het hospice verdient zorg en aandacht, maar mag niet alle energie opslokken. Want als we alleen daarin investeren, blijft er niets levends over. De uitdaging is: ruimte maken voor het nieuwe, zonder het oude te verwaarlozen.
De pastoor eindigt met zijn eigen roepingsverhaal: van pastoraal werker naar priester, via twijfels, theologische vragen en zelfs een crisis. Zijn doorbraak kwam op de Camino naar Santiago de Compostella: hij ontdekte dat hij geroepen is tot missionair leiderschap. Niet om volgelingen te maken, maar om leiders te vinden en te laten opstaan. Zijn geloof is niet statisch, maar een voortdurende bekering.
In het programma van de studiedag was ook een gezamenlijke lunch met gelegenheid voor uitwisseling. In het middagdeel gingen de deelnemers aan de slag met een werkvorm waarin het ontdekken van talenten centraal stond. De dag werd afgesloten na een plenaire terugkoppeling en ontmoeting met een drankje.
Terugblik in beelden
Foto’s: Bisdom Breda
