Manu Keirse was op zaterdag 22 september 2018 te gast bij het Sint Franciscuscentrum, het vormingscentrum van Bisdom Breda, en de Vrije Boekhandel in Breda. In de H. Antoniuskathedraal in Breda verzorgde hij een lezing over de vraag ‘Hoe we elkaar kunnen helpen bij verlies en verdriet‘. Prof. dr. Manu Keirse is klinisch psycholoog en emeritus-hoogleraar aan de katholieke universiteit te Leuven. Hij is een erkende autoriteit op het gebied van omgang met rouw en palliatieve zorg.
Grote belangstelling
Gezien de belangstelling was de lezing een schot in de roos. Ongeveer 200 mensen uit verschillende plaatsen van Bisdom Breda luisterden twee uur geboeid naar Manu Keirse die gloedvol sprak over rouwarbeid. Prof. Keirse illustreerde zijn helder opgebouwd betoog met verschillende herkenbare en vaak ontroerende voorbeelden. In zijn welkomstwoord benadrukte Vicaris Paul Verbeek de actualiteit van het onderwerp. Ieder mens moet met verlies en verdriet omgaan. Hij stond kort stil bij het spoorwegongeluk op donderdag 20 september in Oss waar een gezin drie kinderen verloor. Samen met de aanwezigen bad Vicaris Verbeek voor de slachtoffers.
Opening
Keirse opende zijn lezing met het voorlezen van een sprookje. Er waren eens drie bomen die bij een storm een tak verloren. Voor elke boom betekende dit een verlies. Elke boom ging hier op een andere manier mee om. De eerste bleef rouwen om het verlies van zijn tak. De boom bleef klein. De zon drong niet tot de boom door. De tweede boom verdrong het verlies. Bij de eerste beste storm waaide hij om. De derde boom rouwde. Het eerste jaar ging voorbij. De zon drong niet tot de boom door. Maar het tweede jaar liet de boom zich verwarmen door de zon. Het derde jaar kreeg de zon volledig toegang. De derde boom groeide uit en werd sterk en veerkrachtig.
Inleiding
Keirse maakte enkele inleidende opmerkingen. Verdriet en liefde horen bij elkaar. Je kunt je voorbereiden op naderend verlies. En Keirse adviseerde nadrukkelijk kinderen met verlies en dood te confronteren. “Vergeet kinderen niet. Praat er met hen over.” En: “Neem de tijd om te rouwen.”
Verlies overleven
Keirse spreekt niet over verliesverwerking maar over ‘verlies overleven’. Iemand die met verlies geconfronteerd wordt moet rouwarbeid verrichten. Dit betekent een serieuze belasting voor lichaam en geest. Keirse deelt deze rouwarbeid in vier taken in.
Rouwarbeid
Allereerst moet je de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien. Het duurt soms een hele tijd eer de volle omvang van het verlies tot mensen doordringt. Om het verlies onder ogen te zien is het van belang te weten wat er is gebeurd. Deze uitleg kan meerdere malen herhaald worden. Help mensen dan ook correcte informatie te krijgen. Dit geldt ook voor kinderen. Kinderen maken, aldus Keirse, dezelfde processen door als volwassenen. Geef ook hun correcte informatie, omring hen met warmte en genegenheid en help hen herinneringen aan personen levendig te bewaren. Vaak willen volwassenen kinderen beschermen. De facto komt dat erop neer dat men hen alleen laat met hun verdriet.
Wanneer de mens de werkelijkheid erkent is het nodig de pijn van het verlies te ervaren. Je verlengt het rouwproces als je de pijn ontloopt. Daarom raadt Keirse het rouwenden af anti-depressiva te slikken. Een depressie is een psychiatrische stoornis. Verdriet bij rouw is een normale reactie van psychisch normale en evenwichtige mensen. Het verdriet komt met golven en kan mensen doodmoe maken. “Logisch” aldus Keirse, “want je verricht rouwarbeid.” Emoties als boosheid en opstandigheid horen hierbij. Deze richt zich vaak op de mensen die de rouwende het meest nabij zijn zoals familie en vrienden. Je mag je ook best schuldig voelen. “Je hoeft niet schuldig te zijn om je schuldig te voelen,” aldus Keirse. Deze schuldervaring heeft een band met liefde en verantwoordelijkheid.
Vervolgens is het belangrijk dat je een verhouding aangaat met de wereld om je heen. Niemand rouwt op dezelfde manier. Broers en zussen beleven het verlies van hun ouders elk anders. In zo’n situatie is het goed te luisteren naar elkaar.
De vierde stap is het opnieuw leren genieten van het leven en tegelijkertijd de herinnering aan degene die overleden is levendig bewaren. Onze cultuur is gestoeld op herinneringen.
Verlies trekt als een schaduw met je mee en door luisteren ontstaat verbondenheid
“Verlies verwerk je niet maar overleef je,” herhaalde Keirse. “Het verlies gaat altijd als een schaduw met je mee” Wat anderen kunnen doen? “Luisteren en nog eens luisteren,” aldus Keirse. “Wanneer mensen leren op een adequate manier met hun verlies om te gaan ontstaat er meer verbondenheid.”
