“De gastvrijheid voor vreemdelingen is een essentiële opdracht, vooral jegens mensen in nood.” Dit zei diaken Peter Hoefnagels op de PCI-bijeenkomst op dinsdag 3 november. De bijeenkomst van het bisdom en de PCI’s stond in het teken van de vluchteling. Er waren ongeveer 25 deelnemers.
Diaken Wim Tobé, functionaris voor de caritassen in het bisdom, opende de avond met gebed en stelde daarna plenair enkele vragen over de opvang van vluchtelingen. “Het onderwerp van de vluchtelingen leeft op veel manieren,” constateerde hij. “Daarom is het goed er samen over te spreken.” Daarna gaf hij het woord aan diaken Peter Hoefnagels, van de parochie H. Bernardus van Clairvaux te Oudenbosch.
Opvang eind jaren ‘80
Deze vertelde over de eerste ervaringen met vluchtelingen, eind jaren ‘80 in het toenmalige dekenaat Bergen op Zoom. “Er was destijds nog geen centrale opvang in AZC’s. Vluchtelingen werden opgevangen in huizen die de gemeente ter beschikking stelde. Het waren in eerste instantie kerkelijke vrijwilligers die zich bekommerden om de asielzoekers in hun eerst opvang: materiële voorzieningen zoals inrichting van de huizen, kleding, een fiets.”
Kerkelijke vrijwilligers boden hulp aan kwetsbare mensen. Peter Hoefnagels: “Ze deden dat inituïtief: gewoon handen uit de mouwen. Gaandeweg werd duidelijk dat hulp bieden en begeleiding geven gecompliceerder was dan men in eerste instantie dacht. Er ontstonden plaatselijk afdelingen Vluchtelingenwerk. De vrijwilligers specialiseerden zich en er kwamen ander ook niet-kerkelijke vrijwilligers bij.” Zelf was diaken Peter Hoefnagels vanuit het dekenaat Bergen op Zoom in 1988 medeoprichter van Vluchtelingen werk Bergen op Zoom. “Zo verzelfstandigde zich de begeleiding van asielzoekers en kwam formeel los te staan van het kerkwerk van de diaconie.”
Vluchtelingen en migranten
“De kerkelijke vrijwilliger is veranderd, de tijd, de wereld is veranderd,” stelde hij vast. Wat kan in de huidige tijd de rol van gelovigen zijn? Om die vraag te beantwoorden, leidde hij de aanwezigen door relevante paragrafen uit het Compendium van de sociale leer van de Kerk en langs publicaties en uitspraken van bisschoppen en Paus Franciscus.
Hij schetste een beeld van het kerkelijk spreken over vluchtelingen, waarin wordt geconstateerd dat niet alleen oorlog en geweld mensen op de been brengt op zoek naar een beter bestaan, maar ook de onrechtvaardige verdeling van de welvaart en de kloof tussen het rijke noorden en arme zuiden. De Kerk heeft oog voor beide groepen, zowel vluchtelingen als arbeidsmigranten. In de boodschap voor de Werelddag voor Migranten en Vluchtelingen (17 januari 2016) signaleert paus Franciscus dat mensen tijdens hun reis naar een betere toekomst in toenemende mate slachtoffer zijn van mensensmokkelaars.
“Het katholiek sociaal gedachtegoed wil staan voor mondiale rechtvaardigheid, voor humaniteit en solidariteit tussen mensen en volkeren,” benadrukte Peter Hoefnagels. “De goederen van de aarde zijn door de Schepper voor alle mensen bestemd en niemand mag zich die toeëigenen ten bate van zichzelf en ten koste van de ander. De gastvrijheid voor vreemdelingen is een essentiële opdracht, vooral jegens mensen in nood. In hen wordt Christus zelf herkend al dorstige, hongerige, naakte, zieke, gevangene vreemdeling (Matteüs 25).”
‘Ik was vreemdeling’
Naar aanleiding van de toenmalige politieke situatie schreven de Nederlandse bisschoppen in 1998 de brief ‘Ik was vreemdeling. Herderlijk schrijven over migranten en vluchtelingen’. Peter Hoefnagels: “Het was een bemoediging voor degenen die zich inzetten voor vluchtelingen, maar ook was de brief ontstaan uit behoefte aan een meeromvattende aanpak van de bisschoppen ten aanzien van de vluchtelingenproblematiek.” De bisschoppen spraken toen zorg uit dat de Europees samenleving zich mentaal en structureel aan het afsluiten was voor de vreemdeling. Ze bepleitten het goede samenleven van Nederlanders en allochtonen en het verwelkomen van de katholieke migranten in de plaatselijke kerkgemeenschap.
In de brief ‘Ik was vreemdeling’ wordt onder meer aangegeven dat het Westen een verantwoordelijkheid heeft voor de migratiestromen, omdat zolang de rijkdom van de wereld ongelijk verdeeld is mensen van ontwikkelingslanden naar industrielanden zullen blijven trekken. Ook zegt de brief dat het onrechtvaardig is een restrictief asielbeleid te voeren als de oorzaken van de migratie niet worden aanpakt, hoewel een zekere beheersing van omvang van migratie mogelijk nodig is om onverantwoorde druk op de samenleving te voorkomen. Maar de bisschoppen keerden zich tegen een asielbeleid dat vooral gericht is op beschermen van eigen have en goed en geen recht doet aan de mens in nood.
Begin september 2015 riepen de Nederlandse bisschoppen de gelovigen op om met paus Franciscus hun hart open te zetten voor de vluchtelingen die naar ons land komen. Peter Hoefnagels: “Vluchtelingenangst moet christenen vreemd zijn. Het evangelie roept op angsten te bedwingen en in te zetten op een christelijk sociaal antwoord.”
VIP’s
De tijd na de pauze was ingericht voor onderling gesprek en daarna plenaire uitwisseling over de vraag wat je als PCI kunt doen. Peter Hoefnagels had toen al het lokale initiatief van de VIP-groep in de parochie in Oudenbosch genoemd. VIP staat voor: Vluchteling in de Parochie’. De werkgroep is de antenne in de parochie voor vragen rond de opvang van vluchtelingen, er zijn ontmoetingen met mensen uit Irak en Syrië uit ontstaan en de werkgroep is betrokken op de politieke discussies in de gemeente.
In het gesprek kwam de vraag ter sprake naar de omvang van migratie en de druk op de samenleving. Daarnaast klonken vooral veel praktische lokale initiatieven dicht bij huis. Van taalbus en welkomstpakket, ontmoetingen in de parochie, ontmoetingen op straat, tot ruimte voor een schooltje waar vluchtelingengezinnen die in de gemeente zijn geplaatst Nederlandse les kunnen krijgen.
