Dat zegt Mirjam Spruit-Borst. Onlangs verdedigde zij haar afstudeerscriptie aan de Faculteit voor Katholieke Theologie te Tilburg. Haar onderwerp: ‘Binnenkerkelijke obstakels voor de nieuwe evangelisatie: een kwalitatief onderzoek in kerkelijke documenten en secundaire literatuur’. Met deze scriptie behaalde zij het kerkelijk licentiaat in de theologie.
Spruit werkt bij het Centrum voor Parochiespiritualiteit en is inhoudelijk coördinator voor de conferentie ‘De Missionaire parochie – Als God renoveert.‘ Deze landelijke tweedaagse bijeenkomst wordt op 24 en 25 maart 2020 gehouden in Oudenbosch. Het bisdom Breda is gastheer voor de conferentie, die ondersteund wordt door Xpand, het Katholiek Alpha Centrum, Alpha Nederland en het Centrum voor Parochiespiritualiteit. Carolien Hoogenboom is projectmedewerkster voor de organisatie van deze conferentie.
Mirjam Spruit
Nieuwe evangelisatie
Spruit heeft altijd belangstelling gehad voor de nieuwe evangelisatie. “Ik vraag me altijd af hoe we mensen kunnen bereiken met de boodschap van het Evangelie. Hoe stellen we de schoonheid van het geloof voor, ook als mensen er geen belangstelling voor lijken te hebben? De Kerk heeft zich altijd met deze kwestie bezig gehouden. Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw spreken de verschillende pausen over Nieuwe Evangelisatie.
De term evangelisatie wordt al eerder gebruikt in kerkelijke documenten. Deze komt voor in documenten van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) én in de apostolische exhortatie ‘Evangelii nuntiandi’ van paus Paulus VI uit 1975. Het was echter paus Johannes Paulus II die als eerste paus sprak over Nieuwe evangelisatie. Hij definieerde de nieuwe evangelisatie als een evangelisatie met nieuwe geestdrift, nieuwe uitdrukkingen en nieuwe methodes. De nieuwe evangelisatie richtte zich ook op die streken waar het christendom reeds verkondigd is, de postchristelijke samenleving. Zowel paus Benedictus XVI en paus Franciscus herhalen deze oproep.”
Het blijkt dat we het moeilijk vinden om de kern, het hart van het christelijk geloof over te dragen.
“Nu ligt er een kloof tussen dit kerkelijk spreken en de praktijk in de parochies,” merkt Spruit op. “Voor mijn scriptie heb ik naast Nederlandstalige ook Franse, Duitse en Angelsaksische literatuur over de oorzaken van deze kloof bestudeerd. Deze auteurs signaleren naast externe obstakels zoals het materialisme, het individualisme en het secularisme ook interne weerstanden tegen de nieuwe evangelisatie.” Verschillende auteurs signaleren een gebrek aan vurigheid. “De vraag is dan waar dit vandaan komt,” stelt Spruit.
“Het blijkt dat we het moeilijk vinden om de kern, het hart van het christelijk geloof over te dragen. Voor veel mensen heeft het geloof zijn relevantie verloren. De centrale vraag is wie Jezus Christus is en wat Hij voor ons betekent. Eigenlijk is dit dezelfde vraag die Jezus Christus aan zijn leerlingen stelde. Voor veel katholieken is Jezus Christus een voorbeeld en daar blijft het bij. Het christendom wordt dan gereduceerd tot een ethiek en dat in een tijd die allergisch is voor moraal.”
“In het geloof gaat het niet alleen om kennis,” aldus Spruit. “Voor de geloofsoverdracht is ook een levendige geloofsgemeenschap nodig waar het geloof ten volle geleefd wordt en mensen in geloof groeien. Momenteel vind je zulke plekken in spirituele families, rond sommige kloostergemeenschappen, bedevaartsoorden en enkele parochies. Mijn hoop is dat meer parochies zich tot vitale gemeenschappen ontwikkelen en dat er op een afstand van ongeveer 25 kilometer parochies zijn waar je ook je ongelovige buurman mee naar toe kunt nemen. In zulke gemeenschappen staan vragen centraal als: Wat betekent het geloof voor mij en wie is Jezus voor ons? Ervaren we zijn barmhartigheid en liefde. Hoe krijgt dit doorwerking in het dagelijkse leven. Dat gesprek moet weer op gang komen. De Alpahacursus kan hierbij een belangrijk hulpmiddel zijn.”
Obstakels
“Uit de door mij bestudeerde literatuur blijkt de Kerk zelf ook een belangrijk obstakel voor de nieuwe evangelisatie.” Spruit denkt hierbij aan de impact van het seksueel misbruik van minderjarigen door priesters en religieuzen. “Alle auteurs noemen dit. Je preekt een moraal maar je houdt je er vervolgens zelf niet aan. Ik weet wel dat in andere sectoren van de maatschappij dit ook speelt maar binnen de Kerk is dit extra kwalijk. Daarnaast zijn veel geloofsgemeenschappen verdeeld. We moeten ook ophouden met klagen. Binnen de Kerk heerst daarbij vaak een clericale cultuur, niet alleen bij geestelijken en pastoraal werkenden maar ook bij gelovige leken. Deze cultuur belemmert andere gelovigen om verantwoordelijkheid te nemen en volwassen christenen te worden.”
Het gaat om een cultuuromslag in het pastoraat van onderhoud naar missie. Het is geen gemakkelijk recept maar in geloof vertrouw ik erop dat het kan.
Spruit staat niet stil bij deze negatieve aspecten. “Ik signaleer ook positieve ontwikkelingen,” zegt ze. “Er bestaan parochies en spirituele families waar mensen groeien in geloof. Ik heb vertrouwen in de aanpak van Father James Mallon. Ik zag ook in Engeland dat het werkt. Ik put hoop uit de grote belangstelling voor leesgroepen rond ‘Als God renoveert.’ Ik merk een hoge katholieke deelname op de meest recente Alpha trainingsdag. Het gaat om een cultuuromslag in het pastoraat van onderhoud naar missie. Het is geen gemakkelijk recept maar in geloof vertrouw ik erop dat het kan.”
(Foto’s: Centrum voor Parochiespiritualiteit en Johan Wouters)
