Nadat de paus zijn boodschap voor de Werelddag van de Vrede (1 januari) wijdde aan kunstmatige intelligentie, doet hij dat nu ook in zijn boodschap voor de Wereldcommunicatiedag (12 mei).
De paus wijdt zijn boodschap voor Wereldcommunicatiedag aan de impact van kunstmatige intelligentie op ons samenleven. Paus Franciscus vraagt zich af hoe we in deze tijden de snelle ontwikkelingen in een goede richting kunnen sturen. Aan het eind van zijn boodschap geeft hij elf vragen mee.
De paus verwijst naar de Duitse priester-theoloog en filosoof Romano Guardini (1885-1968), die in zijn tijd aangaf dat we “het nieuwe” niet moeten afwijzen en dat “we voortdurend in een wordingsproces zitten. We moeten dit proces ingaan, ieder op zijn eigen manier, met openheid maar ook met gevoeligheid voor alles wat daarin destructief en onmenselijk is.”
In onze tijd die rijk is in technologie maar arm in spiritualiteit moeten we beginnen bij het menselijk hart. Enkel door een spirituele manier van kijken en het herontdekken van de wijsheid van het hart komen we tot een volledig menselijke communicatie. In de bijbelse visie is het hart de plaats van vrijheid en besluitvorming. Het hart symboliseert onze integriteit en eenheid maar is boven alles de plaats waar wij God ontmoeten. De wijsheid van het hart wordt geschonken aan eenieder die ernaar zoekt.
Machines bezitten deze wijsheid niet. “Het lijdt geen twijfel dat machines een grenzeloos grotere capaciteit hebben dan mensen om gegevens op te slaan en met elkaar in verband te brengen, maar alleen mensen zijn in staat om die gegevens te begrijpen”, aldus de paus. De mensheid heeft zich altijd gerealiseerd dat ze niet zelfvoorzienend is en haar kwetsbaarheid overwonnen door het gebruik van gereedschappen. We zijn nu in staat machines te ontwerpen die ons helpen bij het denken. Elk instrument, aldus de paus kan misbruikt worden door onze bekoring “als God te worden zonder God” (vgl. Genesis 3).
“In onze tijd, die rijk is in technologie maar arm in spiritualiteit, moeten we beginnen bij het menselijk hart.”
Zo kunnen onze lichamen ook dienen voor agressie en vijandige overheersing. Hetzelfde geldt voor kunstmatige intelligentie. Het kan een middel zijn om het uitwisselen van informatie tussen verschillende volkeren en generaties mogelijk te maken, maar ook een bron zijn van kennisvervuiling. We kunnen door fake-news de werkelijkheid vervormen.
Paus Franciscus bepleit, met een verwijzing naar onze ervaringen van sociale media modellen van ethische regulering. Hij roept op te komen tot een internationaal bindend verdrag dat het gebruik van kunstmatige intelligentie reguleert. “Het is belangrijk om instrumenten die in de verkeerde handen tot verontrustende scenario’s kunnen leiden, te begrijpen, te waarderen en te reguleren”, aldus de paus. Regulering volstaat echter niet. We moeten groeien in menselijkheid en als mensheid in ons samenleven.
De digitale revolutie brengt ons grotere vrijheid maar er bestaat ook een risico op “echokamers” waardoor we ten prooi kunnen vallen aan belangengroepen. De paus vindt het onacceptabel dat het gebruik van kunstmatige intelligentie leidt tot groepsdenken. Informatie mag niet los staan van levendige ontmoetingen met concrete mensen.
Paus Franciscus wijdt ook een alinea aan de rol van de journalistiek. Kunstmatige intelligentie maakt het werk van journalisten niet overbodig maar ondersteunt het. Het is hun rol elke communicator meer bewust te maken van zijn of haar verantwoordelijkheden en iedereen in staat te stellen om kritische deelnemers te zijn in het communicatiewerk.
Paus Franciscus stelt nog meer vragen bij de opkomst van kunstmatige intelligentie. Het antwoord op deze vragen is niet voorgegeven. Het hangt ervan af of we ons laten voeden door de wijsheid van het hart die ons helpt de kunstmatige intelligentie ten dienste te stellen van een volwaardige menselijke communicatie. Zoals paus Franciscus benadrukt: “Het is aan ons om te beslissen of we voer voor algoritmes worden of dat we ons hart voeden met die vrijheid zonder welke we niet in wijsheid kunnen groeien.”
Kunstmatige intelligentie: 11 vragen
Paus Franciscus benoemt een aantal heel concrete vragen aan het eind van zijn boodschap:
- Hoe kunnen we het professionalisme en de waardigheid van werknemers op het gebied van informatie en communicatie beschermen, samen met die van gebruikers over de hele wereld?
- Hoe zorgen we voor interoperabiliteit van platforms?
- Hoe zorgen we ervoor dat bedrijven die digitale platforms ontwikkelen hun verantwoordelijkheid nemen met betrekking tot inhoud en reclame, op dezelfde manier als uitgevers van traditionele communicatiemedia?
- Hoe maken we de criteria transparanter die ten grondslag liggen aan de werking van algoritmen voor het indexeren en de-indexeren, en voor zoekmachines die in staat zijn personen en meningen, geschiedenissen en culturen te huldigen of te schrappen?
- Hoe garanderen we de transparantie van de informatieverwerking?
- Hoe identificeren we het auteursrecht van geschriften en de traceerbaarheid van bronnen die schuilgaan achter het schild van anonimiteit?
- Hoe maken we duidelijk of een afbeelding of video een gebeurtenis afbeeldt of simuleert?
- Hoe voorkomen we dat bronnen worden gereduceerd tot één enkele, waardoor één enkele benadering wordt bevorderd, ontwikkeld op basis van een algoritme?
- Hoe bevorderen we in plaats daarvan een omgeving die geschikt is om pluralisme te behouden en de complexiteit van de werkelijkheid weer te geven?
- Hoe kunnen we een technologie die zo krachtig, duur en energieverslindend is, duurzaam maken?
- En hoe kunnen we het ook toegankelijk maken voor ontwikkelingslanden?
De boodschap van de paus voor Wereldcommunicatiedag wordt elk jaar gepubliceerd op 24 januari, de liturgische feestdag van Franciscus van Sales. Hij is de patroonheilige van de katholieke journalistiek.
