In het kader van het Jaar van het Religieus Erfgoed organiseren de drie dekenaten van het bisdom Breda elk een themabijeenkomst rond een populaire heilige. Op deze manier wil het bisdom stimuleren dat men tijdens dit jaar niet alleen stilstaat bij de kunstzinnige betekenis van dit erfgoed, maar dat er ook aandacht is voor datgene wat de kunstvoorwerpen tot uiting willen brengen: dat de mens geroepen is zijn leven af te stemmen op God.
Drie dekenale bijeenkomsten
Het dekenaat Zeeland organiseerde zijn ontmoeting op Tweede Pinksterdag te Aardenburg. Deze stond in het teken van Maria. Het dekenaat de Baronie zal zijn ochtend op 8 november houden in Alphen (Noord-Brabant). Deze zal gaan over St. Willibrordus. Het dekenaat Markiezaat kwam op 30 augustustus bij elkaar in de St. Johannes de Doperkerk in Standdaarbuiten (bij Oudenbosch). Dit dekenaat belegde een bijeenkomst met als motto : ‘Johannes is zijn naam’. De datum was bewust gekozen omdat de Kerk op 29 augustus de onthoofding van Sint Jan gedenkt. Johannes de Doper is een geliefde heilige in het bisdom Breda. Tien parochiekerken zijn aan hem toegewijd.
‘Johannes is zijn naam’
Twee sprekers gingen nader in op zijn persoon. Pastoor A. Kamps van de aan Johannes de Doper toegewijde basiliek in Oosterhout ging in op de godsdienstige betekenis van zijn persoon. Leon van Liebergen, directeur-conservator van het Museum voor Religieuze Kunst te Uden, op de plaats van Johannes de Doper in de kunst en volksreligiositeit. Ongeveer vijftig belangstellenden woonden de ochtend bij. Na de lezingen opende deken De Rooij van het Markiezaat een fototentoonstelling van de door de Ettense amateur-fotograaf Jos Schalk gemaakte foto’s van beelden, schilderijen, paramenten en glas-in-loodramen waarop Johannes de Doper is afgebeeld. Deze zijn alle te vinden in kerken binnen het bisdom Breda.
Johannes in de evangeliën
Volgens Anton Kamps had Johannes de Doper een krachtige roep. Dit blijkt uit de evangeliën. “De evangelisten konden niet om Johannes heen. Jezus en Johannes kenden elkaar. Wanneer Jezus doopt, vragen de leerlingen van Johannes wat hij ervan vindt dat iedereen naar Jezus toegaat (Joh. 3,26). Johannes antwoordt dan dat hij niet de messias is maar degene die voor Hem uitgaat.”
Volgens Kamps moet we de persoon van Johannes interpreteren in het licht van de identiteit van Jezus. “Hij gaat aan de komst van de messias vooraf. Hij is de stem van iemand die roept vanuit de eenzaamheid. Juist vanwege deze voorliefde voor eenzaamheid is Johannes de patroon van de kartuizers geworden,” aldus Kamps.
“De evangelisten schilderen een portret van deze voorloper vanuit hun eigen theologische opvattingen. Zo schildert Matteüs Johannes als de profeet Elia, wiens wederkomst volgens de Joden vooraf ging aan de komst van de Messias. Johannes draagt net als Elia een kemelharen kleed en een leren gordel. Johannes’ ruzie met Herodes vertoont parallellen met het conflict tussen Elia enerzijds en koning Achab en koningin Izabel anderzijds. Bij Lucas zien we overeenkomsten met het levensverhaal van Samuël die koning David zal zalven”
Johannes in de kunst
Leon van Liebergen liet zien hoe Johannes afgebeeld is in de kunst. In de kunst was veel aandacht voor de onthoofding van Sint Jan. In 1204 plunderden de kruisvaarders Constantinopel. Zij brachten veel relieken mee naar het westen waaronder het hoofd van Sint Jan de Doper. Het hoofd kwam terecht in de kathedraal van Amiens dat tot een belangrijke bedevaartplaats uitgroeide. Het reliek is in de Eerste Wereldoorlog verloren gegaan. De norbertijnen, wier moederklooster in het Noord-Franse Prémontré lag, verspreidden de verering voor diens hoofd in hun parochies, waarvan er veel in Noord-Brabant lagen.
