“Als de Heer het huis niet bouwt, vergeefs zwoegen de bouwers.” Met deze woorden uit Psalm 127 opende vicaris Paul Verbeek op donderdag 14 maart een bijeenkomst voor parochiebesturen over het kerkgebouw. Het bisdom nodigde de bestuurders uit om te spreken over de kerkenvisies en de gebouwenplannen van parochies. De avond vond plaats in ‘De Pelgrim’ bij de basiliek in Oudenbosch.
Op 14 februari en 21 februari vonden voor Zeeland en Noord-Brabant provinciale bijeenkomsten plaats, waarop burgerlijke overheden en belangstellenden informatie aangereikt kregen over de kerkenvisies. Het Bisdom Breda was daarbij aanwezig, met het Bisdom ’s-Hertogenbosch, en nodigde in het verlengde daarvan parochies in de twee provincies uit voor een informatieavond. Deze vonden plaats op 26 februari (provincie Zeeland) en nu op 14 maart (provincie Brabant).
Op de informatieavonden voor parochies vertelt medewerker bouwzaken Frank van der Linden over de kerkenvisies. De kerkenvisies zijn onderdeel van een ‘nationale kerkenaanpak’ (2018), waarin ook aandacht wordt gevraagd voor kennis over kerkgebouwen, duurzaamheid, toegankelijkheid en draagvlak.
De ontwikkeling van kerkenvisies is een direct gevolg van de ‘Agenda Toekomst Religieus Erfgoed’ (2014-2016). Een van de actiepunten van de slotverklaring destijds was de ‘kerkenvisie’. Betrokkenen spraken af dat gemeentelijke overheden zich zouden gaan inzetten om lokale scenario’s vroegtijdig in beeld te brengen en ze spraken af om in samenwerking met lokale partners kennis en visie op het lokale religieus erfgoed te ontwikkelen. “Het doel: het ontwikkelen van een duurzaam toekomstperspectief voor alle kerkgebouwen. Dat kan alleen als alle betrokken partijen goed samenwerken,” vertelt Frank van der Linden.
Als vervolg van de provinciale bijeenkomst worden nu ook regionale bijeenkomsten georganiseerd. Enkele parochies geven aan de uitnodiging hiervoor van de Stichting Monumentenhuis Brabant al te hebben ontvangen. Voor de Brabantse parochies van het Bisdom Breda vindt deze avond plaats op 26 maart.
Bisschoppelijke gedelegeerde kerkopbouw, Geerten Kok, loopt het informatiepakket van het bisdom door. Dit bevat onder meer een bisdommagazine over de religieuze betekenis van het kerkgebouw, de pastorale brief van Mgr. Liesen ‘De zorgvuldige omgang met onze kerkgebouwen’ en een notitie over de eigen taak en verantwoordelijkheid van parochiebestuur en bisdom bij het beheer van kerkgebouwen.
“Als je gaat spreken over de toekomst van de kerkgebouwen, is het goed dat met een eigen parochievisie op de gebouwen te doen,” vertelt Geerten. “Dus een goedgekeurd gebouwenplan, als onderdeel van het parochieplan, is een belangrijke voorwaarde om te kunnen spreken over de toekomst van de kerkgebouwen.”
Verschillende parochies geven aan dat te hebben en bij herbestemming van kerkgebouwen positieve contacten te hebben met de gemeente.
Adjunct-econoom Leo Blom geeft aan dat het Erfgoedlab Brabant vouchers beschikbaar stelt voor kerken die monument zijn en die met een herbestemming te maken krijgen. Omdat het een Brabants initiatief is kunnen parochies in de provincie Brabant daar een beroep op doen.
Secretaris-generaal Ben Hartmann licht vervolgens de brief toe van de bisschop aan parochiebesturen (d.d. 28 januari 2019) over de advisering door de priesterraad. Volgens het canoniek recht hoort de bisschop de diocesane priesterraad voordat de bisschop besluit om een kerkgebouw aan de eredienst te onttrekken. Maar de bisschop zal de priesterraad voortaan eerder in het proces om advies vragen, namelijk op het moment dat een parochiebestuur met de bisschop overlegt over het voorgenomen parochiële gebouwenplan.
Geerten Kok, tot slot, schetst de verschillende functies die kerkgebouwen in de parochie kunnen hebben. De pastorale brief van de bisschop over de kerkgebouwen spreekt van: parochiekerken, kerken en kapellen. De parochiekerk is de kerk waar de liturgie in zijn volheid wordt gevierd, zoals het paastriduüm, en waar de eucharistie altijd op een vast moment op de zondag wordt gevierd.
Het laatste deel van de avond is een gesprek over de samenwerking tussen bisdom en parochies, de rollen en verantwoordelijkheden die er wederzijds zijn. Waarbij de parochiebesturen het beste resultaat beogen voor de kerkgebouwen waarvan zij de juridische eigenaar zijn, en waarbij het bisdom kaders stelt en bewaakt, plannen toetst en parochies begeleidt. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de DCKG (Diocesane Commissie Kerkelijke Gebouwen). Hiervan zijn een aantal personen lid die deskundig zijn als het gaat om herbestemming van kerkgebouwen en projectontwikkeling. Zij ondersteunen parochiebesturen, die daarmee ook één aanspreekpunt bij het bisdom hebben.
Geerten Kok wijst tot slot nog op de Analecta 2013, waarin het proces van herbestemming van kerkgebouwen staat beschreven. Hij geeft daarbij aan dat het bisdom over enige tijd met enkele aanvullingen daarop zal komen, vanuit de gegroeide inzichten en verdere ontwikkelingen in de praktijk.
Vicaris Paul Verbeek dankt alle aanwezigen voor hun komst, die een teken is van de grote betrokkenheid op de zorg voor de kerkgebouwen, en hij wenst alle bestuurders veel inspiratie en sterkte toe bij hun werk.
Lees ook:
- Kerkenvisies zijn onderdeel van de ‘nationale kerkenaanpak’
- Priesterraad adviseert de bisschop eerder over kerkgebouwen
- Bisschop Liesen schrijft pastorale brief over de kerkgebouwen
- Bisdommagazine 2017-3: ‘Kom en zie: Je bent welkom in de kerk’
(Foto’s: Bisdom Breda)
