Op vrijdagmiddag 10 februari organiseerde het bisdom van Breda een ronde tafel conferentie over waarden en normen in de economie. Een waardevolle omgang met de economie is van belang voor de kwaliteit van de samenleving. Daarom vroeg het bisdom een aantal personen voor een ‘Antoniusacademie’ over waarden en normen en economie.
Sociale leer van de Kerk over economie
De katholieke sociale leer houdt voor: “De economie heeft als object de ontwikkeling van welvaart en haar progressieve groei, niet enkel in kwantitatieve maar ook in kwalitatieve zin; dit is moreel goed indien het gericht is op de algehele ontwikkeling van de mens in solidariteit en van de maatschappij waarin mensen leven” (Compendium van de sociale leer van de Kerk, nr. 334).
Ronde tafel conferentie
De Antoniusacademie is een ronde tafel conferentie om de visies op een vraagstuk zo goed mogelijk uit te wisselen. Deelnemers worden gevraagd om vanuit hun werksfeer een statement voor te bereiden over een voorliggende vraag. De statements worden in enkele rondes onderling bevraagd en toegelicht. Elke deelnemer brengt zo zijn of haar informatie in, en doet nieuwe informatie op.
Schulden en zelfredzaamheid
Mevrouw Joke de Kock, voorzitter van de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren en manager schuldhulpverlening van de gemeente Tilburg, gaf aan dat het aantal mensen dat hulp nodig heeft groeit. “In 2009 trokken landelijk 53.250 mensen aan de bel bij de gemeente voor hulp, in 2010 waren dat er 80.000.” De gemiddelde schuld van iemand die aanklopt bij de schuldhulpverlening is € 30.000. “Zelfredzaamheid is goed,” gaf ze aan, “maar niet iedereen is in staat om alles zelf op te lossen.”
Eigen verantwoordelijkheid, ook voor elkaar
Ronald Reunis, directeur bij Philips Roosendaal, en René Mens, secretaris van de Brabants Zeeuwse werkgeversvereniging, benadrukten de eigen verantwoordelijkheid van mensen, en de verantwoordelijkheid ook voor elkaar. “De mens is pas mens als hij geen ander mens meer nodig heeft. Meer vrijheid, meer gelijkheid, maar de broederschap legt het daartegen af,” zo verwezen ze naar het rapport ‘Van verzorgingsstaat naar verzorgingsmaatschappij’ (rapport van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, 1983).
Welvaart en welzijn
Ton Pijnenburg benadrukte dat economie ook gaat over niet-financiële aspecten van de samenleving. Pijnenburg is economieleraar aan het Mencia College en voorheen zelfstandig ondernemer. “Als docent leg ik leerlingen uit dat het leven niet alleen om geld draait. Welzijn is ook erg belangrijk. Dat kun je dan zelf in de praktijk brengen door waar echt nodig de regels iets minder strikt te hanteren dan je in eerste instantie van plan was.”
Proactief inspannen tegen sociale uitsluiting
In zijn statement over de sociale leer van de Kerk gaf diaken Fred van Iersel aan dat economische activiteit volgens de katholieke sociale leer niet waardenneutraal is. Hij schetste enkele hoofdlijnen van het katholieke denken over economie, waarvan de gespreksgenoten na afloop aangaven vooral positief getroffen te zijn door de proactieve inspanning die de sociale leer van diverse betrokkenen vraagt. “Sociale rechtvaardigheid daagt burgers, samenlevingen en overheden uit om zich proactief in te spannen tegen sociale uitsluiting en voor participatie, voor deelname van mensen aan de samenleving,” aldus Van Iersel, die werkzaam is voor het bisdom van Breda als diocesaan functionaris voor de sociale leer van de Kerk.
Verantwoordelijkheid geven en nemen
Professor Lans Bovenberg, hoogleraar algemene economie aan de Universiteit van Tilburg, was verhinderd voor de bijeenkomst. Zijn voorbereide statement ging in op de economische crisis als ‘kans voor inkeer’ en als leermoment. “Het goede leven draait om twee zaken. In de eerste plaats het genadig omgaan met fouten en in de tweede plaats dienstbaarheid door iets voor anderen te geven. Dus de twee G’s van genade en geven in plaats van de twee H’s van hoogmoed en hebzucht,” aldus Bovenberg, die ook aangaf: “Het vermogen en de bereidheid om verantwoordelijkheid te geven en te nemen, is een van de belangrijkste bronnen van economische groei.”
‘Wil je de ander zien?’
Zo speelde de discussie zich af tussen persoonlijke verantwoordelijkheid van mensen, een gezamenlijke verantwoordelijkheid, verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid geven. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat mensen elkaar moeten zien staan. De reactie van bisschop Liesen op de statements ging precies hier op in toen hij aangaf dat een kern van levensbeschouwingen is of je de ander werkelijk wilt zien. Er is een onwil om een ander werkelijk te zien, gaf de bisschop aan, omdat iemand niet opmerken, betekent dat je er ook niet voor hoeft te zorgen. Maar, zo stelde de bisschop “Je doet de ander tekort als je hem of haar niet werkelijk wil zien.”
Deelnemers
Deelnemers aan deze Antoniusacademie:
– Mevrouw J.C.M. (Joke) de Kock: voorzitter van de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren en manager schuldhulpverlening van de gemeente Tilburg
– Mevrouw L.C. (Leny) Poppe-de Looff, burgemeester van de gemeente Zundert
– De heer drs. A.M. (Ton) Pijnenburg, economieleraar Mencia, voorheen zelfstandig ondernemer
– De heer R. (Ronald) Reunis, directeur Quality and Manufacturing Philips Roosendaal, samen met de heer ing. M.A.C. (René) Mens, secretaris van de Brabants Zeeuwse werkgeversvereniging
– Mevrouw drs. M.W. (Monique) van den Hoed, directeur bedrijfsvoorlichting en handelsregister Kamer van Koophandel Zuid-West Nederland
– Professor dr. diaken A.H.M. (Fred) van Iersel, bisdomfunctionaris voor de sociale leer van de Kerk
– De bisschop van Breda, mgr. dr. J.W.M. Liesen, en leden van de bisdomstaf.
Antonius: een boodschap voor rijk en arm
De Antoniusacademie is een forum waar mensen uit Kerk en samenleving op uitnodiging van de bisschop van Breda bij elkaar komen om een thema uit de sociale leer van de Kerk nader uit te werken en uit te dragen. De bijeenkomsten vinden plaats in de ontmoetingsruimte van de H. Antoniuskathedraal.
De Antoniusacademie is genoemd naar de heilige Antonius van Padua (12e-13e eeuw), de patroonheilige van de kathedraal in Breda. De heilige Antonius had in zijn tijd veel oog voor het leven en de ontplooiingskansen van individuele armen. Hij kwam voor hen op in zijn prediking én door zijn concrete voorbeeld.
Antonius had ook zorg voor rijken en machtigen, namelijk dat zij door zijn prediking op hun beurt evenzeer oog zouden krijgen voor het leven van de kleinen en hen als mens, naar Gods beeld geschapen, zouden herkennen en erkennen.
