De ontmoetingsruimte in wijkcentrum De Kastanje naast de vroegere Heilig Hartkerk in Bergen op Zoom Oost loopt vol. Op donderdagmiddag van 14.00 uur tot 16.00 uur komen de bezoekers van inloopmiddag De Vuurtoren bij elkaar voor ontmoeting, een kop koffie en gesprek. Ad van Loveren, projectmedewerker van het Bisdom Breda, heet iedereen welkom. Een praatje, een lach, een blijk van belangstelling. Zo verloopt de bijeenkomst. Intussen komt ook de wijkagent langs. Hij stelt zich op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de wijk.
Ad van Loveren was nauw betrokken bij deze bijeenkomsten. Tot 2015 was hij teamleider van de Elisabeth-parochie in Midden-Zeeuws-Vlaanderen. In dat jaar werd hij projectleider van ‘Uitzicht door Inzet’, een project vanuit het Sint Franciscuscentrum voor mensen zonder baan. Het project liep af op 1 mei 2017. Ad is inmiddels met pensioen. Hij is dankbaar dat hij zijn loopbaan op deze manier kon afsluiten. “Misschien heb ik de mensen die ik in Bergen op Zoom mocht ontmoeten wat gegeven, maar zij hebben mij zeker ook geïnspireerd.”
“We stelden ons de vraag hoe wij mensen vanuit de kerk en de parochie zo kunnen ondersteunen dat zij hun gevoel van waardigheid niet verliezen,” verwoordt Ad de doelstellingen van zijn project. Het werkgebied was voor een belangrijk deel binnen de Lievevrouweparochie in Bergen op Zoom. Will Hage, een van de bezoekers, illustreert het belang van dit project. “In 2014 verloor ik mijn baan bij Philip Morris, hier in Bergen op Zoom. Dit was een harde klap. Philip Morris was een stabiel bedrijf met goede arbeidsvoorwaarden. Ik rekende erop daar mijn pensioen te halen. De bijeenkomst waarin ik hoorde dat ik ontslagen werd, voelde als een crematie. Zelfs de koffie en de cake stonden klaar. Je moet nagaan wat voor impact dit ontslag op de stad had. Ik werd niet als enige ontslagen, met mij 1200 anderen. Het vertrek van Philip Morris uit Bergen op Zoom had ook gevolgen voor andere bedrijven.” Will geeft een eenvoudig voorbeeld. “De lokale bakker bracht dagelijks vijf dozen broodjes bij ons. Deze klandizie viel in een klap weg.”
“Wanneer je hoort dat je ontslagen wordt, val je in een diep gat,” vervolgt Will. “In het begin denk je dat je weer snel aan het werk bent maar dat valt tegen. Philip Morris zorgde via het mobiliteitscentrum wel voor begeleiding. Daar leerde je hoe je moest solliciteren en een curriculum vitae opstellen. Ik heb me suf gesolliciteerd. Je wilt werken. Sinds juni 2017 werk ik via een uitzendbureau.”
Will is niet bij de pakken blijven neerzitten en ging zich inzetten voor de huiskamer in de wijk, ‘Onze wijk, ons Thuis’ genoemd. “Op deze manier heb ik Ad ontmoet. Hij bood ons een luisterend oor en daar heb je behoefte aan.” Andere bezoekers bevestigen dit. Edwin is niet ontslagen bij Philip Morris, maar was baanloos. “In Ad vond ik een persoon tegen wie ik aan kon praten. Hij steunde ons mentaal en dat is belangrijk.”
Het project
Ad praat graag over zijn werkwijze in Bergen op Zoom. “De aanloop van het project was niet eenvoudig. Het project wilde mensen die bij Philip Morris ontslagen waren ondersteunen en zocht hiervoor naar wegen. Ik legde contacten met het mobiliteitscentrum van Philip Morris. Ik mocht daar binnenlopen, maar de mensen die daar kwamen, kwamen voor een nieuwe baan en niet voor mij.” Hij constateerde dat het weinig contacten opleverde, terwijl het bedrijf en het UWV hem vanwege de privacywetgeving geen namen mochten verstrekken. Ook de parochie had niet direct zicht op parochianen die ontslagen waren. Maar pastoraal werkster Mary Zopfi had contacten met Henk Beijen, die al eerder bij Philip Morris was afgevloeid, en met de buurtregisseur van Gageldonk-West. Ad: “In deze wijk wonen veel vroegere werknemers van Philip Morris. Zo kwam ik terecht op de inloopmiddagen in Onze Wijk, Ons Thuis. Toen deze voorziening verdween zijn de ontmoetingen door Will en Henk -samen met Cor de Greef- voortgezet in de vorm van De Vuurtoren.”
“Door ervaringen van anderen had ik geleerd dat je niet vanuit een aanbod moest werken, maar vanuit de vraag. Ik herkende mij in de evangeliepassage over de blinde Bartimeüs. Wanneer Jezus hem aanziet vraagt Hij: ‘Wat wil je dat Ik voor jou doe?’ In deze passage biedt Jezus een luisterend oor. Zo schoof ik aan bij de tafel en vroeg: ‘Hoe gaat het met jou?’ Het gaat in het pastoraat niet om mij. Jezus Christus staat in het centrum. Ik probeerde te ontdekken wat mijn gesprekspartners dreef en ontmoetingen mogelijk te maken. Je zag bij sommige mensen een stapeling van problemen. Ik ontmoette een accountant die 600 sollicitatiebrieven had geschreven. Niet alleen was hij ontslagen, ook liep zijn relatie stuk en was hij gedwongen om zijn huis te verkopen.”
‘Het voelde als een familie’
Ad kijkt kritisch naar de huidige samenleving. “Wie in de huidige maatschappij zonder werk komt, moet zich schuldig voelen voor zijn baanloosheid, al heeft hij of zij zich 35 jaar kapot gewerkt voor een bedrijf. Mensen worden erop aangekeken dat ze een uitkering ontvangen. Voor veel mensen voelde Philip Morris als een familie. Hun ontslag betekende onder andere verlies van sociaal contact en ontmoeting. Dat verlies is door de oprichting van De Vuurtoren als het ware voor een deel gecompenseerd. Henk, Will en Cor zijn nu de dragers van dat initiatief. In hen komen parochianen en niet-parochianen, mensen met en mensen zonder baan samen. Ze zien om naar elkaar. Ik vind dat een passende vormgeving van de aandacht voor de diaconale taak van de parochie, zoals bisschop Liesen die in zijn pastorale brief bepleit. Henk, Will en Cor schenken als het ware de wijn van de liefde aan de gasten, zoals Jezus op bruiloft van Kana. Er zijn voor met name kwetsbare mensen, is zowel voor Jezus als zijn volgelingen een levensopdracht.”
What the poor are to the poor
In november 2017 werd het project op verzoek van Ad afgesloten met een tweetal filmavonden. Op die avonden, georganiseerd door het Sint Franciscuscentrum, werd de film ‘I, Daniel Blake’ vertoond. Deze sociaal geëngageerde film, van de Engelse regisseur Ken Loach, werd in 2016 op het filmfestival van Cannes met een Gouden Palm bekroond. Hij vertelt ons het verhaal van de 59-jarige timmerman Daniel Blake. Na een hartaanval moet hij voor het eerst in zijn leven een beroep doen op de staat. Bij het aanvragen van een uitkering treft hij de jonge moeder Katie en haar kinderen. Ze sluiten vriendschap en steunen elkaar in hun situatie. Beiden lopen ze op hun eigen manier vast in de raderen van de hedendaagse bureaucratie en algehele onverschilligheid.
Marjeet Verbeek, theoloog gespecialiseerd in het filmgesprek, leidde de aanwezigen door de avonden aan de hand van het gekozen motto. Dit was ontleend aan ‘Het grauwe huis’ van Charles Dickens: “What the poor are to the poor is little known, except to themselves and God.” De deelnemers vonden de indrukwekkende film een eigentijdse parabel over mensen die geen uitzicht meer hebben. Hij riep volgens hen onverbloemd op tot engagement en compassie. Tot besluit van de laatste avond gaf Ad een korte uiteenzetting van zijn bijzondere omgang met baanloze mensen. Daarna namen de aanwezigen afscheid van hem en zijn vrouw.
De avonden werden bezocht door enkele tientallen deelnemers. Op de tweede avond waren ook de dragers van De Vuurtoren in Bergen op Zoom aanwezig. Zij zullen als vrucht van het project hun activiteiten voortzetten. Ad van Loveren heeft ook gezorgd voor een handreiking ‘Uitzicht door Inzet’. Deze is binnenkort vinden in de kennisbank van het Sint Franciscuscentrum.
Afbeelding van de film ‘I, Daniel Blake’.
