Tijdens een bijeenkomst van de parochies H. Bernardus en Immanuel, gaf pater Jos Moons SJ een overzicht van de synodale weg die de kerk is ingeslagen. In zijn inleiding duidt hij een aantal ontwikkelingen die logisch volgen op het Tweede Vaticaans Concilie. De kadering die hij aanbrengt, mondt uit op een vraag die voor elke gedoopte geldt: ‘wat kan ik zelf doen aan een synodale cultuur?’ Zijn inleiding is terug te kijken via het YouTubekanaal van het bisdom Breda.
Volgens Jos Moons speelt zich in zijn algemeenheid een proces af van ‘herconfiguratie’, een nieuwe rangschikking van deugden. Het zijn dezelfde deugden die altijd al in de Kerk aanwezig waren. Maar soms wordt er, afhankelijk van de cultuur, meer nadruk gelegd op de ene deugd dan op de andere. Zo ook met synodaliteit: het is zowel oud als nieuw.
Cultuurverandering
In grote lijnen schetst Moons de ontwikkelingen van de afgelopen decennia. “We zijn nog steeds bezig met de cultuurverandering die met het Tweede Vaticaans Concilie in gang is gezet.” Steeds meer komt de nadruk te liggen bij de eigen verantwoordelijkheid van de bisschop. In vroegere tijden zou men eerder de deugd van gehoorzaamheid aan Rome hebben gezocht.
Tegenwoordig gaat de aandacht voor synodaliteit volgens Moons verder dan het bisschopsambt. Elke gedoopte heeft de verantwoordelijkheid om zelf het kerk-zijn gestalte te geven. Niet door louter een doorgeefluik of ‘his masters voice’ te zijn, maar door middel van een open houding ten opzichte van de medemens en alert te zijn op waar de Heilige Geest aan het werk is. Door een meer open houding komt de deugd van ‘zoeken’ meer centraal te staan. “Je weet namelijk niet altijd alles. Als dat zo zou zijn, zouden we de Geest in onze broekzak hebben.”
Dus is er onderscheiding nodig, of in de woorden van Jos Moons “spirituele gevoeligheid”. “Als we zoeken, doen we dat niet alleen met ons hoofd, maar ook met ons hart.” Pas als we écht luisteren bereik je de domeinen van wijsheid, barmhartigheid, geestelijke onderscheiding enzovoorts. Hij waarschuwt ervoor dat onze harten vertroebeld kunnen zijn, geladen met motieven. De Ignatiaanse spiritualiteit helpt hem te kijken naar wat inspireert en je daar vervolgens op te richten.
Echt luisteren
Dat brengt pater Moons tot een slotgedachte over ‘luisterend leiderschap’ en ‘dialogische gehoorzaamheid’. Als je basishouding écht luisteren is, ontstaat er ruimte voor de argumenten voor de ander. Dit vraagt van gelovigen om volwassen te zijn. Als voorbeeld noemt hij paus Franciscus. Bij bijeenkomsten daagt de paus voortdurend de aanwezige bisschoppen uit tot een weerwoord. Het is een appèl op verantwoordelijkheid, ‘ownership’. Heel dichtbij speelt synodaliteit evengoed: stel je voor dat er in je eigen werkgroep een nieuw idee wordt ingebracht. Hoe ga je dan met elkaar in gesprek? Ontstaat er meteen discussie? Ben je benieuwd naar de mening van een ander? Zijn wij in staat om elkaars klacht te horen?
Tijdens de vragen die na de inleiding werden gesteld kwam aan de orde hoe de synodale weg zich verhoudt tot de missionaire kerk. Waar de missionaire kerk a priori inzet op het toe-eigenen van het geloof om vervolgens te evangeliseren, legt synodaliteit meer de nadruk op het gezamenlijk op weg zijn en ontdekken waar Gods Geest aan het werk is. De beide bewegingen hebben hun valkuilen, maar verschillen in wezen alleen qua stijl. De missionaire kerk en de synodale weg hebben een sterke overlap waar het gaat om de verantwoordelijkheid van elke gedoopte en de rol van de Heilige Geest.
Er kwam ook een vraag over welke onderwerpen geschikt zijn voor een synodaal gesprek. Er zijn immers zaken van geloofsleer en ethiek die vast lijken te staan. Volgens Moons is ook hier een open, luisterende houding nodig. Druk (pressie) heeft echter niets meer met synodaliteit te maken.
Dit jaar vindt in Rome de bisschoppensynode over synodaliteit plaats. In Praag vond onlangs een van de continentale bijeenkomsten plaats in het kader van de bisschoppensynode over synodaliteit. Het is de vervolgfase op de consultatie in de bisdommen, die zich in het bisdom Breda kenmerkten door de geloofsgesprekken die zijn gehouden.
- ‘Op weg naar een luisterende Kerk’ is ook de titel van het boek dat Jos Moons SJ onlangs uitbracht. Het is te bestellen bij uitgeverij Halewijn en te koop bij de lokale boekhandel.
- In het kader van de bisschoppensynode over synodaliteit, publiceerde het bisdom Breda een speciale uitgave van de Bisdom Nieuwsbrief.
Foto en video: bisdom Breda
