De regenkelders die door de mensen zijn gebouwd, zitten vol scheuren en kunnen het water niet vasthouden.“ Dat zei gastspreker Herman Kaiser tijdens zijn inleiding op de dag voor emeriti en pastoraal werk(st)ers met pensioen. Met de Bijbeltekst uit Jeremia maakte hij duidelijk dat mensen uiteindelijk verlangen naar iets dat “authentiek is, wat écht een bron is van levend water”.
Het thema van de online bijeenkomst die op 11 mei gehouden werd was ‘Zoeken naar levend water’ en dat is volgens Kaiser een vruchtbare missie. Een missie die zich voor hem afspeelt op het “speelveld” tussen kerk, politiek, samenleving en wetenschap. Momenteel promoveert Kaiser aan de Universiteit van Tilburg op het onderwerp subsidiariteit volgens Augustinus, toegepast op de economie. Na de lezing was er gelegenheid voor vragen en uitwisseling.
Bisschop Liesen opende de online ontmoeting met gebed. Bisschop Liesen: “Jezus heeft zijn leerlingen laten ervaren wat de bron is van waaruit Hij leeft, namelijk de band met God de Vader. Ook heeft Hij ons de kans gegeven aan te sluiten bij die bron. Vaak vergeten we dat wij op God kunnen terugvallen. Dat we uit Zijn bron kunnen putten en levenskracht vinden bij Hem.”
Augustinus
“Katholiek zijn, betekent niet dat je je moet opdringen,” vertelt Kaiser aan het begin van zijn inleiding. “Maar je mag er wel voor uitkomen en vertellen dat je vanuit die levensovertuiging een bijdrage probeert te leveren aan de samenleving.” Zijn onlangs verschenen boek “In waarde verbonden”, uitgegeven door Adveniat in 2018, is vanuit die intentie geschreven. De auteur heeft daarbij een aantal katholieke voortrekkers beschreven. Na publicatie van dit boek is hij zich gaan toeleggen op een promotieonderzoek over een onderdeel van de katholieke sociale leer. Het overtuigen door niet-opdringend te getuigen werkt Kaiser uit aan de hand van de heilige Augustinus (354-430) bij wie hij veel herkenning vindt, ook voor de tijd waarin we nu leven. “Zowel intellectueel als voor sommige dingen die ik intuïtief in mijn geloof voelde, kan ik door Augustinus beter onder woorden brengen omdat veel complexe begrippen door hem geduid zijn.”
Treinsimulator
Bij zijn inleiding gebruikte Herman Kaiser de beeldspraak van een treinsimulator, een computerspel over hoe treinen zich gedragen bij het optrekken en remmen in verschillende situaties. “Modeltreinen roepen bij mensen vaak meer herkenning op dan theologische reflecties,” is zijn ervaring. “Om een station op tijd te bereiken moet rekening houden met het gewicht en de lengte van de trein, andere treinen, timing van optrekken en afremmen: veel hiervan kennen we als we onze doelen willen bereiken. Soms moet je een steile helling omhoog, soms ga je bergafwaarts. En je wilt voorkomen dat je je doel niet bereikt of voorbij schiet.” De beeldspraak van de treinsimulator maakt de inzichten van Augustinus volgens Kaiser verrassend actueel, vooral in tijden van maatschappelijke veranderingen, waarmee ook Augustinus te maken had.
Net als in de tijd van Augustinus hebben mensen in deze tijd ook in de gaten dat de fundamenten, de ‘kelders’ die zij zelf hebben aangelegd, vol scheuren zitten. Zij gaan verlangen naar iets dat authentiek is, naar de bron van levend water. Dit zie je met name bij de jongeren, aldus Kaiser. Die voelen aan dat er iets anders moet zijn. “Ik denk dat dit zo diep in de mens zit dat wij er ook op mogen vertrouwen dat God ons helpt, zeker ook de mensen van en in de kerk, om anderen terug te voeren naar die bron. De mens heeft een vrije wil gekregen, zoals Augustinus ook aangeeft. De uiterste consequentie daarvan is dat je ook de vrijheid hebt om het verkeerde te kiezen. God houdt zoveel van de mens dat Hij die keuzeverantwoordelijkheid toevertrouwt. Dat geeft vrijheid. De keerzijde is dat, als de mens hoogmoedig wordt, hij daarvoor de consequenties moet aanvaarden.”
“Wij zijn complete mensen. We hebben niet alleen ons geloof, maar ook ons vermogen om te redeneren. Onze inzet, arbeidskracht, intelligentie, inspiratie: dat hebben we allemaal nodig. Ook voor elkaar, om elkaar bij te staan.”
“Je kunt mensen niet dwingen het levende water te drinken. Maar je kunt ze wel helpen om de helling op te komen en proberen ze op het juiste moment op de juiste plaats te laten uitkomen, zodat zij uit zichzelf realiseren ‘hier ben ik op de goede plek op het goede moment en dit is mijn bron’. Wat ik erg waardeer in Augustinus, en dat helpt mij, is hoe compleet hij de mens ziet. Wij zijn complete mensen. We hebben niet alleen ons geloof, maar ook ons vermogen om te redeneren. Onze inzet, arbeidskracht, intelligentie, inspiratie: dat hebben we allemaal nodig. Ook voor elkaar, om elkaar bij te staan.”
Volmaakte orde
“Het allerbelangrijkste wat ik leer van Augustinus is misschien wel wat hij zegt over ‘de volmaakte orde’. De volmaakte liefde is de liefde van God en die vinden wij alleen in de stad van God, in het hiernamaals. Het aardse is altijd een relatieve vrede en relatieve gerechtigheid. Echter, als wij in de liefde van God zijn die niet relatief is, maar altijd absoluut en alom, dan mag het ons rust geven dat God ons tegemoet komt als wij het zo goed mogelijk proberen te doen. Met Gods hulp en elkaars bijstand hoeven we ons niet onnodig druk te maken en hebben wij de kalmte en alertheid om op onze bestemming aan te komen.”
Herman Kaiser tijdens de online bezinningsdag voor emeriti en pastoraal werk(st)ers met pensioen
